Over de geschiedenis van brouwerij Zeepaart of Zeepaard is niet zo heel veel terug te vinden in de digitale archieven. Toch moet deze brouwerij van enige importantie zijn geweest want er valt in elk geval het nodige terug te vinden over de twee brouwers die eigenaar van deze brouwerij zijn geweest. Uit de online archieven én met hulp van de Groninger Archieven heb ik de locatie van de brouwerij kunnen achterhalen. De brouwerij was gevestigd op de hoek van de Noorderhaven zuidzijde en de vierde Drift Noorderhaven.
Op de afbeelding hiernaast zie je een stuk van de Noorderhaven Zuidzijde waarij het pand waarin de brouwerij moet zijn gevestigd blauw is geareerd. De adresaanduidingen rond 1800 waren totaal anders waren dan nu. Hierdoor kon de exacte locatie in eerste instantie niet worden gekoppeld aan de gevonden adresaanduidingen. Zo hoefden twee opeenvolgende (on)even nummers in een straat niet naast elkaar te liggen. De omschrijvingen die ik van het adres heb gevonden variëren van 'Ten westen in de oude Kijk in t Jat en ten zuiden Agter de Muur','Geleegen aan de Noorder Haven', Staande op de aangenaamte aan de Noorder Haven tot wellicht de meest duidelijke 'Noorder Haven te Groningen Letter D no 101 Kanton No 2'. De aanduiding Agter de Muur verwijst in dit geval naar de huidige Hoekstraat die ten zuiden van de Noorderhaven is gelegen en grenst aan de achterkant van de Noorderhaven.
Volgens informatie van de Groninger Archieven werd het pand omgenummerd naar K720, waarmee vast komt te staan dat de brouwerij gevestigd was in het hoekpand Vierde Drift Noorderhaven (zie het kaartje bovenaan op deze pagina).
Helaas is het hoekpand gesloopt en staat er ondertussen nieuwbouw op deze plek. Het huidige pand is in eigendom van woningbouwvereniging Lefier. Op beeldbankgroningen.nl is eeen foto uit het begin van de 20e eeuw aanwezig waarop het pakhuis waarin de brouwerij was gevestigd nog zichtbaar is. De foto, gemaakt rond 1926 laat zien dat de groothandel in Porcelijn, Glas, Aardewerk en Lampen Minnema en van Hemmen in het pand was gevestigd. Hieronder zie je de situatie van 1926 en daarnaast die van 2023.
Van brouwerij het Zeepaart zijn twee verschillende eigenaren bekend. Als eerste is dat H.J. van Bolhuis. Uit zijn overlijdensacte van 5 oktober 1824 blijkt dat ook zijn vader, Abel Popko van Bolhuis van beroep brouwer was. Of Abel Popko ook eigenaar/brouwer van het Zeepaart is geweest is nog niet bekend. Het zou op zich niet vreemd zijn, want vader Abel Popko van Bolhuis overleed in juni 1781 en van zoon Harm Jan van Bolhuis is de eerste vermelding als brouwer uit 1788.
De eerste vermelding die ik via Delpher heb gevonden dateert zoals gezegd uit 1788. Daarin wordt de verkoop aangekondigd van meerdere Boerenplaatse en een Stalle of Pakhuis staande te Noorden Agter de Muur, tusschen Kijk in't Jat en Boteringestraaten. De panden werden verhuurd aan Steenkoper G.Smit en de Brouwer H.J. van Bolhuis. Hierbij wordt er nog geen melding gemaakt van de brouwerij (of de locatie) maar wel dat Harm Jan van beroep brouwer is geweest.
Advertentie Groninger Courant 29-05-1798
In de Groninger Courant van 29 mei 1798 is een advertentie geplaatst waarin de verkoop van een brouwerij, staande en gelegen aan de Noorder Haven, en drie groote pakhuisen staande en gelegen in de Agtermuur, wordt aangekondigd en waarbij de naam H.J. van Bolhuis als representant wordt genoemd. In deze advertentie wordt nog steeds geen brouwerij naam genoemd. Het is echter wel de eerste aanduiding van de locatie van de brouwerij aan de huidige Noorderhaven Zuidzijde.
In de Ommelander Courant van vrijdag 7 december 1798 is de eerste concrete vermelding te vinden waaruit blijkt dat de brouwerij van H.J. van Bolhuis brouwerij Zeepaard aan de Noorderhaven moet zijn. Opvallend is dat Harm Jan daarin al niet meer als brouwer wordt omschreven, maar als burger. In deze aankondiging wordt melding gemaakt van de verkoop van de brouwerij aan de Noorder Haven. Daarbij werd verder het verzoek gedaan de lege biervaten die nog in bezit van de klanten zijn zo spoedig mogelijk te bezorgen op de brouwerij zodat deze nog meegenomen kunnen worden bij de overname van de brouwerij. Overigens wordt een paar weken in een advertentie in de Groninger Courant nog een pakhuis te koop aangeboden staande in de Agter muur by zuyden de brouwerij het Zeepaart. Het is dus aannemelijk dat destijds niet alle panden werden overgenomen door de nieuwe eigenaar.
Advertentie Ommelander Courant 01-01-1799
In de Ommelander Courant van 1 januari 1790 werd aangekondigd dat de brouwerij is verkocht per 1 februari 1799 aan de burger N.Vos. Deze advertentie is ondertekend door de nieuwe eigenaar Nantko F. Vos. Uit deze advertentie blijkt dat Harm Jan is verhuisd naar een woning aan de Oude Ebbingestraat, het vierde huis van de Agter Muur. Nantko geeft aan nog eenige Oxhoofden (vaten) Zomer Bier in de verkoop te hebben voor 5 gulden per ton. Hij beloofde alle afnemers een goede behandeling en garandeert dat het bier, ieder in zijn soort (er werden dus meerdere bieren gebrouwen bij het Zeepaard, volkomen ten genoegen zal worden bevonden. Ofwel de goede kwaliteit van het bier blijft na de overname gewaarborgd.
Na de overname de brouwerij worden de biervaten voorzien van een letter O, die werd gebrandmerkt op de bodem van het vat, om zo duidelijk te maken dat het bier in het vat gebrouwen werd door de nieuwe brouwer. Blijkbaar zijn er vier maanden later nog een behoorlijk aantal lege biervaten van het Zeepaard niet geretourneerd want Harm Jan van Bolhuis vraagt in een advertentie op 5 april om de ledige biervaten, hetzy groote of kleine, die niet voorzien zijn van de Letter O zo spoedig mogelijk te bezorgen bij het pakhuis tegenover de brouwerij. Op 29 oktober herhaalt hij deze oproep en dreigt hierbij met gerechterlijks stappen. Dit is de laatste vermelding die ik ben tegengekomen over Harm Jan van Bolhuis.
Advertentie Groninger Courant 20-12-1814
Nantko F Vos is 15 jaar lang brouwer geweest van brouwerij het Zeepaard, want in de Groninger Courant van 20 december 1814 wordt de brouwerij opnieuw te koop aangeboden. In deze aankondiging voor het eerst een wat gedetailleerdere adres aanduiding; Noorder Haven te Groningen, Letter D, No 101. Naast de brouwerij worden het woonhuis, een tweede pand te westen van de brouwerij en een extra groot pakhuis ten zuiden van de brouwerij (Dat zal dan Agter de Muur zijn geweest) aangeboden. Meest bijzondere is wel dat Nantko ook een goedlopende Halve Koorn- Windmolen de Eendracht, staande bij de Kranepoort op de stadswal in de verkoop doet.
Of de brouwerij daadwerkelijk werd verkocht en of dat er hiermee een einde kwam aan brouwerij het Zeepaard is zeer waarschijnlijk , maar helaas niet met 100% zekerheid te zeggen. Dit was wel de laatste vermelding die ik tot nu toe over Het Zeepaard heb kunnen vinden. In 1822 werd het pand bewoond door P.Damsté. Dit was ook het jaar waarin een omnummering heeft plaatsgevonden.
De advertenties op deze pagina zijn gevonden via Delpher
