Winschoten - Brouwerij Gambrinus 1861-1929

Brouwerij Gambrinus
Aquarel Gambrinus
Dankzij diverse vermeldingen in regionale, maar ook landelijke publicaties is exact te duiden van wanneer tot wanneer de brouwerij Gambrinus van de familie Eikema in Winschoten actief is geweest. De brouwerij werd opgericht in 1861 en bijna 70 jaar later, in 1929, werd de brouwerij uitgeschreven uit het handelsregister (de huiduge Kamer van Koophandel).

De locatie van de brouwerij is duidelijk vastgelegd waardoor de exacte plaats waar de brouwerij heeft gestaan 100% zeker is. Niet in de laatste plaats omdat het pand waar de brouwerij in gevestigd was nu nog steeds bestaat. De brouwerij was te vinden op de hoek van de Grindweg en de Bovenburen in Winschoten. Op de afbeelding hiernaast een aquarel met daarop de brouwerij zoals hij er in elk geval voor 1920 moet hebben uitgezien.
Ondanks het feit dat de brouwerij nog geen eeuw geleden is gesloten is er toch maar weinig informatie te vinden in de digitale archieven. Opvallend genoeg is er vooral het nodige aan rampspoed met betrekking tot de brouwerij en de familie Eikema beschreven.

Brouwerij Gambrinus
Advertentie Staatscourant 28-06-1861
Het begon allemaal met de aankondiging in de Staatscourant van 28 juni 1861 dat aan Gerhard Eikema, de minderjarige zoon van Mej. S. Kremer, de weduwe van J. Eikema uit Winschoten, handligting werd verleend tot het oprichten van een bierbrouwerij. Handlichting is nog steeds een bestaand begrip en staat voor een eenmalig pardon zonder tot aan de meerderjarige leeftijd voor iedere rechtshandeling toestemming te vragen aan de ouders of voogd. Dit werd op 22 juni 1861 vastgelegd in een notariële akte die werd gedeponeerd bij het Kanton in Winschoten. Gerhard Eikema, geboren op 11-04-1842 in Winschoten was op dat moment 19 jaar.

Brouwerij Gambrinus
Amsterdamsch Handelsblad 10-12-1861
Het moet tijdens de bouw van de brouwerij zijn geweest, of in elk geval kort na de oplevering, want slechts een paar maanden na de oprichting stort een van de gewelven van de brouwerij in. Daarbij komen er drie werklieden om het leven en raken er ook nog twee andere werklieden zwaar gewond.

In 1878 dient het volgende onheil zich aan als een zwaar beladen schuit deels zinkt waarbij de gehele deklading die deels bestemd was voor de brouwerij zinkt. Een van de schippers komt daarbij, zoals dat heet, te water, maar kon worden gered. Het was de bedoeling om in elk geval een deel van de lading te lossen in de buurt van de brouwerij. Het schip was vertrokken vanuit Zuidbroek en probeerde aan te meren in het Winschoterdiep bij Hessenbril. Het Winschoterdiep was destijds een vaarroute die dwars door Winschoten.

Ook de moeite waard om te vermelden is dat de brouwerij van J.Eikema zich niet alleen op het toeleggen was op het brouwen van bier. In een advertentie in de Winschoter Courant van 23 maart 1894 verklaren twee artsen dat de Mout - of Malzkoffie van J.Ekkema een voedende en verstekende drank is in het bijzonder aan veel maaglijders zeer is aan te bevelen. Op zich niet bijzonder want in die periode adverteerden veel brouwers met teksten dat hun producten goed voor de gezondheid waren.

in 1894 vraagt Jacob Eikema een vergunning aan voor het oprichten van een stoombierbrouwerij met een 5pk stoomketel en een schoorsteen om de stoom af te voeren. In 1903 probeert men de brouwerij verder te moderniseren want middels een aankondiging in de Winschoter Courant werd door burgemeeester en wethouders van de gemeente Winschoten nog geen toestemming verleend om een gasmotor te plaatsen in de brouwerij. Deze gasmotor diende ervoor om een bierpomp in beweging te brengen. Wanneer deze werd geinstalleerd is mij nog niet bekend

Brouwerij Gambrinus
Brouwerij Gambrinus
foto © Harry Pinkster 2023

Brouwerij Gambrinus
De Tribune 08-01-1920
In 1920 haalt de brouwerij de landelijke pers. In de regionale dagbladen maar ook dagbladen als de Leeuwarder Courant, de Noord Brabantse Courant, de Provinciaal Drentsch Asser Courant en de Telegaaf werd melding gemaakt van de verwoestende die de brouwerij en distileerderij grotendeels in de as heeft gelegd. Het voorste deel van de brouwerij gaat verloren. De hevige wind en de aanwezigheid van diverse gevaarlijke stoffen maakte het moeilijk om de brand te blussen. En alsof het nog niet genoeg was werd er ook een groot deel van de drankvoorraad gestolen. Gelukkig was eigenaar J.Eikema goed verzekerd en kon er een nieuwe brouwerij worden neergezet. Op de afbeelding links zie je het pand zoals het na de brand werd opgeleverd. Het is nu nog steeds te vinden aan de Grintweg.

De brouwerij komt in september 1928 nogmaals met verdrietig nieuws in de pers. Eigenaar Jacob Gerhardus Kleersnijder Eikema komt, samen met een knecht en een van zijn kleinkinderen, om het leven bij een botsing tussen de vrachgwagen van de brouwerij en een locomotief. Het ongeluk vond plaats tussen Heiligerlee en Westerlee op een onbewaakte spoorwegovegang in de spoorlijn Groningen - Winschoten. Na het overleiden van J.G. Eikema wordt de brouwerij nog kort voortgezet door de weduwe G. Eikema-van Russen.
Toch komt er daarna al snel een einde aan de brouwerij want brouwerij Gambrinus wordt op 23 juli 1929 uitgeschreven uit het handelsregister.

Een deel van de informatie op deze pagina is gevonden via Delpher en Vissersdijk History Winschoten